ქალი - გადარჩენის სიმბოლო
ციცინო ჯულუხიძე, ტექსტი, ფოტო
ომი და კონფლიქტი რომ ყველაზე მეტად ქალებსა და ბავშვებს აზარელებს, ეს საყოველთაოდ ცნობილი ჭეშმარიტებაა, მაგრამ განსაკუთრებით მძიმე პოსტკონფლიქტურ სიტუაციაში გადარჩენაა, როდესაც ქალს განსაკუთრებული როლი ეკისრება: იგი უნდა შეეგუოს უცხო გარემოს, უსახლკარობას, შიმშილს, დღენიადაგ იმაზე ფიქრს, როგორ გადაარჩინოს შვილები, ოჯახის დაუძლურებული წევრები და ვინ მოთვლის, კიდევ რამდენი საზრუნავი აწვება მის მხრებს. საქართველო 30 წელზე მეტია, დაუსრულებელი ომის პირობებში ცხოვრობს. დღემდე გრძელდება მცოცავი ოკუპაცია, დღემდე იღუპებიან კონფლიქტის ზონაში მოხვედრილი ადამიანები.
30 წელი ხდება, რაც აფხაზეთიდან გამოდევნილი ადამიანები ცდილობენ ფეხზე დადგომას. 30 წელია, იბრძვიან თვითდამკვიდრებისათვის. ვიღაცას გამოსდის, ვიღაცას - ვერა. თავადაც აფხაზეთიდან გახლავართ, ამდენად დევნილ ქალთა ფართო წრესთან მიწევს ურთიერთობა და მინდა ვთქვა, რომ ეს ქალბატონები ნამდვილი გმირები არიან.
 ჩვენი რესპონდენტია 83 წლის სოხუმელი ქალბატონი სლემა ჭედია: „ომამდე და ომის დროსაც სამშობიარო სახლში ვმუშაობდი, ბავშვთა განყოფილებაში. ერთი დღეც არ გამოვსულვარ ქალაქიდან, მთელი 13 თვე იქ გავატარე. რკინიგზის სადგურთან ახლოს ვცხოვრობდით და სადგურის დასაბომბად გამოგზავნილი ჭურვები ჩვენს ქუჩაზე ცვიოდა. 1993 წლის მარტში ერთი ჭურვი ჩვენს სახლსაც მოხვდა, მაგრამ გადავრჩით... ომი რომ დამთავრდა, ბედის უკუღმართობით ქალაქში ჩავრჩი. მთელი ქუჩა დაცარიელდა, მაგრამ მე მეუღლეს ველოდებოდი, არ ვიცოდი, ცოცხალი იყო თუ მკვდარი. მან ვერ მოახერხა მოსვლა, გზა მოჭრილი ჰქონდა მტერს და შუქურას მხრიდან ძლივს გაუღწევია მებრძოლთა ჯგუფთან ერთად ჭუბერისაკენ. ექვსი თვე ხან სარდაფში ვიმალებოდი, ხან მეზობელთან. არ ვიცოდი მეუღლისა და ვაჟის ამბავი. ბოლოს როგორღაც დამიკავშირდნენ და წითელი ჯვრის მეშვეობით ჩამოვედი. ძნელია იმ მძიმე წუთების გახსენება. თავდაპირველად მეუღლის დეიდაშვილმა გვიმასპინძლა ხონის რაიონში. ექვსი თვე მათი სითბო არ მოგვკლებია. სოფელში 2500 კვ. მეტრი მიწის ნაკვეთიც გამოგვიყვეს. რასაკვირველია, ღობის შემოსავლები ფული ჩვენ კი არა, მაშინ ადგილობრივ მცხოვრებლებსაც არ ჰქონდათ. ძეძვისა და კუნძებისაგან გავწმინდეთ, ქაცვით შემოვღობეთ და დავამუშავეთ. ცუდი დრო იყო. ყველას უჭირდა ეკონომიურად - ადგილობრივსაც და დევნილსაც. გვერიდებოდა ისედაც მრავალსულიან ოჯახში დიდხანს დარჩენა, თან ყოველდღე შინ დაბრუნებას ველოდით. ამასობაში ერთმა ნათესავმა შემოგვთავაზა სამტრედიაში, მის ბინაში გადავსულიყავით, რადგან თვითონ მოსკოვში იყო და ჯერ ჩამოსვლას არ აპირებდა. მიუხედავად მასპინძლების წინააღმდეგობისა, ჩვენი მწირი ბარგით სამტრედიაში გადავინაცვლეთ. თვალის ჩინივით ვუვლიდით ჩაბარებულ ბინას, მაგრამ რამდენიმე თვის შემდეგ იქიდანაც მოგვიწია აბარგებამ - პატრონი დაბრუნდა. ახლა სხვა სოფელში გადავედით, სადაც ერთმა გულმოწყალე შორეულმა ნათესავმა სასიმინდე დაგვითმო. მის ქვეშ პატარა ფიცრული იყო და იქ „მოვეწყვეთ“. 6 თვე აქ ვიცხოვრეთ. ზამთარი მოახლოვდა და ახალმა პრობლემებმაც იჩინა თავი - ჩვენს ფიცრულში უკვე შეუძლებელი იყო გაჩერება. ერთი სოხუმელი ნაცნობი გამოჩნდა, რომელსაც მეზობელ სოფელში მამაპაპისეული სახლი ჰქონდა. თავად რუსეთში იყვნენ და სანდო პირებს ეძებდნენ, რომ მიებარებინათ. უარი არ გვითქვამს - არჩევანი არ გვქონდა. სახლის პატრონმა ძეძვნარად ქცეულ ეზოსთან ერთად დიდი გერმანული ნაგაზიც ჩაგვაბარა და დაგვაიმედა, სოხუმში დაბრუნებამდე საფიქრალი არაფერი გექნებათო. მოვაწესრიგეთ იქაურობა, ადრე გაზაფხულზე მიწაც დავამუშავეთ და ბოსტანიც გავაშენეთ. ავ თვალს არ ენახვებოდა, მაგრამ ზაფხულში რუსეთიდან ჩამოსულ დიასახლისს ისე მოეწონა საკუთარი კარ-მიდამო, ჩვენი იქ დატოვება გადაიფიქრა და გამოგვიცხადა, ცოტა ხანში უნდა ჩამოვიდეთ და სახლი მჭირდებაო. მერე ზრდილობისთვის დასძინა, თუ გინდათ, სადმე ერთ ოთახში თქვენც იცხოვრეთო. იქ დარჩენას აზრი აღარ ჰქონდა. დავემშვიდობეთ ჩვენს ნაშრომს და ახლა სხვა ნათესავის ნახევრად დაუმთავრებელ სახლში გადავბარგდით... მოკლედ, იქაც რამდენიმე თვე ვიცხოვრეთ. აფხაზეთში დაბრუნებას საშველი არ დაადგა, ცოცხალ ადამიანს კი უიმედობა არაფერს მისცემს. ჩვენი ამდენი ტანჯვის შემყურე ნათესავი მატერიალურად დაგვეხმარა და რაკი თითქმის ყველა ახლობელი თბილისში გვყავდა, სოფელ გლდანში, სადაც მაშინ შედარებით იაფი იყო ნაკვეთები, ამ ეზო-გარემოში ჩაგვასახლეს.. სახლი ხუხულას ჰგავდა, არც სახურავი უვარგოდა და არც იატაკი და კარ-ფანჯარა, მაგრამ, რაც მთავარია, თუ ვიშრომებდით, შინ დაბრუნებამდე იმის შიში მაინც არ გვექნებოდა, რომ ვიღაც უდროო დროს მოგვიკაკუნებდა კარზე და ბარგის აკვრას მოგვთხოვდა. ..
ასე გავიდა წლები - მძიმე შრომასა და უსასრულო მოლოდინში, მაგრამ გავუძელით გასაჭირს. მეუღლე გარდაიცვალა...“
ქალბატონი სლემა, ასაკის მიუხედავად, დღესაც მუხლჩაუხრელად შრომობს: მოვლილი ეზო, ბოსტანი და ორი ძროხა - ეს მისი საუფლოა, მისი მეურნეობა. უსმენ და ქედი გინდა მოიხარო მისი გამძლეობის წინაშე. თუმცა, ის გამონაკლისი არ არის.
 ანგელინა წულუკიძე პედაგოგია, მერხეულში ცხოვრობდა, საბავშვო ბაღში მუშაობდა. სოხუმის დაცემის შემდეგ სამი მცირეწლოვანი შვილით კოდორის ხეობის გზას დაადგა. „კოდორის ხეობაში ორი კვირა გავატარეთ ნათესავებთან, - ყვება ქალბატონი ანგელინა. - მერე ცხენები გვიშოვეს და სიმწრით გადაივარეთ უღელტეხილი. საბედნიეროდ, ჭუბერში მამიდა გვყავდა და მასთან შევაფარეთ თავი. მეუღლის არაფერი ვიცოდა, ცოცხალი იყო თუ მკვდარი. 3 დღის შემდეგ იგი სატვირთო მანქანას ამოჰყვა, ძლივს ვიცანით, ისე იყო შეცვლილი. ბავშვების მაშინდელი ემოცია ახლაც თვალწინ მიდგას. მერე წელიწად-ნახევარი სვანეთში ვცხოვრობდით, სოფ.ლუღაში, ნათესავებთან. ბავშვები სკოლაში იქ დადიოდნენ. შემდეგ წყნეთში გადმოვედით. ამასობაში ჩემმა ძმამ, რომელსაც სახლი დაუწვეს გაგრის რაიონში და თავი ადლერს შეაფარა, თბილისში ბინა შეიძინა და იქ შეგვასახლეს. ძალიან ბევრს ვეცადე, მაგრამ სპეციალობით სამსახური ვერ ვიშოვე. მეუღლეც უმუშევარი იყო და ძალიან მძიმე მდგომარეობაში ჩავცვივდით. კი გვეხმარებოდნენ ნათესავები, მაგრამ ხუთსულიან ოჯახს, თან მოზარდებს, მეტი სჭირდებოდა. ამიტომაც კაფე-საცხობში დავიწყე მუშაობა. ერთ წელიწადში დაიხურა, მერე სხვა კაფეში გადავედი მცხობელად და ასე შემდეგ, ვინ იცის, რამდენი ადგილი გამოვიცვალე. ათი წელი ვიდექი გახურებულ ქურასთან, ფეხზე ვეღარ ვდგებოდი, მაგრამ შვილები გზაზე უნდა დამეყენებინა და ის მაძლევდა ძალას და ენერგიას. მეუღლე მეხმარებოდა, ბავშვებს ის აქცევდა ყურადღებას. ახლა სამივეს საკუთარი ოჯახი აქვს, უმაღლესი ყველამ დაამთავრა და მყარად დგანან ფეხზე. სამწუხაროდ, მეუღლე გარდაიცვალა, ომის შედეგებმა იჩინა თავი...“
ასეთი ისტორიები უსასრულოდ შეიძლება ვისმინოთ. დასკვნა ნათელია - ქალის ხვედრი, მისი როლი პოსტკონფლიქტურ სიტუაციაში მეტისმეტად მძიმე და განუზომელია. ამიტომაც სწორედ ქალები უნდა ჩაერთონ კონფლიქტების მოგვარებს საქმეში, რამეთუ მათზე უკეთ არავინ უწყის, რა შედეგები მოსდევს ამბიციურ პოლიტიკოსთა გაუთავებელ სწრაფვას ძალაუფლებისა და მსოფლიო ბატონობისაკენ.
|